بهای تمام شده چیست؟
بهای تمام شده یا هزینه تمام شده یکی از مفاهیم اساسی در حسابداری و مدیریت مالی است که به طور گسترده در صنایع و کسب و کارها برای ارزیابی عملکرد مالی، برنامه‌ریزی بودجه و تصمیم‌گیری راهبردی استفاده می‌شود. بهای تمام شده به مجموع هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای تولید یک کالا یا ارائه یک خدمت صرف می‌شود. این هزینه‌ها می‌تواند شامل مواد اولیه، نیروی‌کار، هزینه‌های سربار و سایر هزینه‌های مرتبط با تولید باشد. به عبارت دیگر بهای تمام شده میزان پولی است که یک شرکت باید برای تولید و عرضه محصولات و خدمات خود هزینه کند.
محاسبه دقیق بهای تمام شده چه کمکی به رفع چالش‌های سازمان می‌کند؟
یکی از چالش‌های مدیران در سازمان‌های تولیدی و صنعتی، بهای تمام شده کالا یا خدمات ارائه شده است، بطوریکه این امر بتواند به آنها در تصمیمات حیاتی و مهم سازمان کمک کند. به دلیل افزایش رقابت در شرکت‌های تولیدی، مدیران به سمت کاهش هزینه تولید و یا کاهش قیمت‌های تمام شده محصولات گام برمی‌دارند. در گذشته کنترل فعالیت‌ها و هزینه‌ها بصورت دستی و سنتی انجام می‌شده، همین امر سبب می‌شد تا قیمت دقیق ساخت یک محصول مشخص نشود و منجر به ایجاد مشکلات متعدد در این زمینه برای شرکت و سازمان‌های تولید می‌شده است. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
برنامه‌ریزی مالی نادرست: عدم توانایی در پیش‌بینی هزینه‌ها می‌تواند منجر به ناپایداری مالی و مشکلات نقدینگی شود.
قیمت‌گذاری نادرست: عدم تعیین قیمت صحیح می‌تواند به قیمت‌گذاری بیش از حد یا کمتر از حد نیاز منجر شود که در نتیجه کاهش سودآوری یا از دست رفتن بازار را به همراه دارد.
تصمیم‌گیری‌های استراتژیک ضعیف: ناتوانی در تحلیل هزینه‌ها می‌تواند به اتخاذ تصمیمات نادرست در زمینه سرمایه‌گذاری، تولید و توسعه محصول منجر شود.
کاهش رقابت‌پذیری: عدم شفافیت در هزینه‌ها می‌تواند به عدم توانایی در رقابت با سایر شرکت‌ها در بازار منجر شود.
بطور کلی امروزه نسبت به گذشته مشکلات مالی در سازمان‌ها بیشتر است و همین امر باعث شده که استفاده و بکارگیری روش‌های سنتی در پاسخگویی به نیاز مدیران کافی نباشد.
انواع بهای تمام شده
- بهای تمام شده مستقیم
هزینه‌هایی که بصورت مستقیم در تولید یک محصول یا خدمت مورد استفاده قرار گرفته می‌شوند مثل هزینه مواد اولیه مصرفی، هزینه نیروی‌کار مستقیم (نیروی‌کاری که بصورت مستقیم در تولید محصول فعالیت دارد) به عنوان بهای تمام شده مستقیم تعریف می‌شود.
- بهای تمام شده غیرمستقیم
این نوع از هزینه شامل هزینه‌هایی است که مستقیما در تولید محصول استفاده نمی‌شوند. از این هزینه‌ها به عنوان هزینه‌های سربار شناخته می‌شود که شامل هزینه‌های اجاره، برق، آب، نگهداری ماشین‌آلات و سایر هزینه‌های اداری می‌شود.
ضرورت و اهمیت بهای تمام شده
- تصمیم‌گیری مدیریتی: بهای تمام شده برای مدیران اطلاعات مفید و کاربردی ارائه می‌کند که به آنها در تصمیم‌گیری‌های راهبردی کمک خواهد کرد. با استفاده از تحلیل بهای تمام شده، مدیران می‌توانند مشخص کنند که آیا تولید محصولات برای آنها سودآوری دارد یا خیر.
- قیمت‌گذاری: بهای تمام شده نقش مهمی در تعیین قیمت فروش محصولات و خدمات دارد. شرکت‌های تولیدی با استفاده از بهای تمام شده می‌توانند قیمت‌هایی رامشخص کنند که سودآوری آنها را تضمین کند.
- کنترل هزینه‌ها: با استفاده از تحلیل‌های بهای تمام‌شده، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های غیرضروری را شناسایی کرده و آنها را کاهش دهند که این امر منجر به افزایش کارایی و سودآوری خواهد شد.
- بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی: بهای تمام شده به شرکت‌ها در تعیین قیمت دقیق برای فعالیت‌های تولیدی و برنامه‌ریزی مناسب برای آینده کمک می‌کند
لزوم استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده
مدیران سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدی برای نظارت، بررسی و برنامه‌ریزی نیاز به گزارشات بهای تمام شده دارند، در نتیجه در سازمان‌هایی با مقیاس بزرگ قطها از نرم‌افزار بهای تمام شده استفاده می‌کنند، تا با توجه هزینه‌های ایجاد شده و ارائه اطلاعات، تصمیمات مهم و اساسی گرفته شود. سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدی و صنعتی که محصولات با حجم بالا تولید می‌کنند، معمولا نمی‌توانند برای هرکدام از محصولات محاسبات خود را انجام دهند یا اینکه بصورت دستی این کارها را انجام می‌دهند، به همین دلیل بهترین راه‌حل استفاده از نرمافزارهای بهای تمام شده می‌باشد.
به منظور تعیین قیمت فروش، مدیران سازمان‌ها از بهای تمام شده محصولات استفاده می‌کنند. بهای تمام شده در بودجه‌ریزی نیز کاربرد زیادی دارد. همچنین با استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده می‌توان محصولات تولید شده جدید را طبق روش‌های مختلف محاسبه کرد و قبل از تولید محصول حاشیه سود آن را تعیین کرد.
محاسبه بهای تمام شده از یک طرف در تصمیمات داخلی سازمان‌ها و از طرف دیگر به منظور پرداخت مالیات با اهمیت می‌باشد. همچنین مدیران سازمان در مباحث مدیریت و ارزیابی عملکرد از مفهوم بهای تمام شده استفاده می‌کنند. به همین منظور از حسابداری بهای تمام شده با عنوان حسابداری مدیریت هم نام برده می‌شود.
استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده چه مزیت‌هایی دارد؟
مزایای مختلفی برای استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده در نظر گرفته شده است که منجر به بهبود شرایط مدیریت مالی و اقتصادی در سازمان‌ها خواهد شد. از جمله این مزایا به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
افزایش دقت محاسبات: استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده منجر به افزایش دقت در محاسبات خواهد شد و این امر باعث می‌شود از بروز خطاهای انسانی جلوگیری شود.
تحلیل دقیق هزینه‌ها: استفاده از این نرم‌افزار این امکان را می‌دهد که محاسبه هزینه‌ها با دقت بالاتری صورت پذیرد و این امر به مدیران سازمان‌ها در شناسایی نقاط ضعف و قوت کمک می‌کند.
سرعت بخشیدن در گزارش‌گیری: استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده منجر به سهولت در تهیه گزارشات مالی و تحلیلی خواهد شد. همچنین کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌ها بهتر صورت پذیرد.
مدیریت زمان و بهینه‌سازی منابع: با استفاده از این نرم‌افزار و اتوماسیونی شدن فرآیندهای سازمان، مدت زمان لازم جهت انجام محاسبات و گزارش‌گیری کاهش پیدا خواهد کرد. همچنین امکان شناسایی و بهینه‌سازی استفاده از منابع و کاهش هزینه‌ها به سهولت انجام می‌شود.
پیش‌بینی مالی: استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده پیش‌بینی هزینه‌ها و درآمدها و برنامه‌ریزی‌های مالی را برای مدیران سازمان امکان‌پذیر می‌کند.
کاربرد آسان: به دلیل سادگی فضا و رابط کاربری نرمافزارهای بهای تمام شده، کار با این نرم‌افزارها برای مدیران آسانتر خواهد بود.
به روز بودن آمار و اطلاعات: مدیران برای تصمیم‌گیر‌های دقیق و سریع به اطلاعات مالی به روز و دقیق نیازمند هستند که این نرم‌افزار این امکان را برای آنها فراهم می‌کند.
نتایج محاسبه بهای تمام شده برای سازمان چیست؟
تعیین قیمت مناسب برای محصولات تولیدی سازمان و شرکت‌ها
استفاده از مفهوم بهای تمام شده به تعیین قیمت تمام شده محصولات کمک می‌کند. با قیمت‌گذاری منطقی و مناسب می‌توان هزینه‌های عملیاتی سازمان‌ها را پوشش داد. همچنین استفاده از بهای تمام شده به مدیران اطمینان کافی خواهد داد که حاشیه سود مناسبی را به دست آورده‌اند. تمامی این موارد باعث می‌شود تا مدیران درک درستی از کاهش یا افزایش قیمت کالاها در زمان مناسب را داشته باشند.
مدیریت میزان مالیات
میزان بهای تمام شده محصولات رابطه مستقیمی با میزان مالیات دارد. هرچقدر که مقدار عددی بهای تمام شده محصولات بیشتر باشد و میزان درآمد خالص کمتر باشد، مقدار مالیات پرداختی نیز کاهش پیدا خواهد کرد. این امر بیان کننده این موضوع است که کسب و کار مورد نظر سودآوری کافی نداشته و لازم است که مدیران از یک سیستم اصولی بین میزان سودآوری و هزینه‌های عملیاتی استفاده نمایند.
شناسایی فرصت‌های جدید به منظور رشد سازمان
با استفاده و بکارگیری نتایج روندهای قبلی می‌توان فرصت‌های جدید که رشد سازمان‌ها را در پی خواهد داشت، را شناسایی کرد. بکارگیری دائمی از این مفهوم به معنای بکارگیری نتایج روندهای قبلی جهت تعیین روندهای آینده است.
ارزیابی و تحلیل سلامت سازمان
از بهای تمام شده کالای فروخته شده می‌توان جهت محاسبه نسبت‌های مختلف استفاده کرد و از این طریق به راحتی می‌توان سلامت سازمان را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد. این شرایط کمک می‌کند تا تصمیمات موثرتری گرفته شود که تاثیرات مثبتی نیز بر سازمان خواهد داشت. از طرفی اطلاعات به دست آمده کمک می‌کند تا مدیران متوجه شوند که آیا نیازی به کاهش هزینه‌های عملیاتی وجود دارد یا خیر؟ همچنین مدیران می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا می‌توانند بدهی‌های خود را پرداخت کنند یا اینکه باید فعاللیت خود را بطور کامل تعطیل نمایند؟
